کارایی واحد دمایی و درجه - روز رشد تجمعی مراحل فنولوژیکی و رابطه آن‌ها با عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم

این تحقیق در سه آزمایش مستقل هر یک به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در شرایط آب و هوایی اهواز اجرا شد، در هر یک از آزمایش‌ها عامل اصلی سه تاریخ کاشت و عامل فرعی شش ژنوتیپ (رقم چمران به‌عنوان شاهد و پنج رقم و لاین انتخابی از گروه‌های مختلف زودرسی) بودند. اولین تاریخ کاشت در آزمایش اول، دوم و سوم به ترتیب 5/8، 25/8 و 25/9 و فاصله بین تاریخ کاشت های دوم و سوم با تاریخ کاشت اول در آزمایش‌های اول و سوم 10 روز و برای آزمایش دوم 15 روز در نظر گرفته شدند. عملکرد دانه تعیین و میزان درجه - روز رشد تجمعی از کاشت تا برخی مراحل فنولوژیکی شاخص کارایی واحد حرارتی از رابطه برای ژنوتیپ‌ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که در ژنوتیپ‌های دیررس و متوسط‌رس اثر تاریخ کاشت، تفاوت ژنوتیپ‌ها و اثر متقابل ژنوتیپ × تاریخ کاشت از نظر طول دوره‌های مختلف فنولوژیکی معنی‌دار گردید و در ژنوتیپ‌های زودرس فقط اثر تاریخ کاشت بر طول دوره‌های فنولوژیکی معنی‌دار شد. با تأخیر در کاشت میانگین تعداد روز و درجه - روز رشد تجمعی از کاشت تا مراحل فنولوژیکی در کلیه گروه‌های زودرسی کاهش یافت که شدت کاهش در اثر تأخیر در کاشت در ژنوتیپهای متوسط‌رس بیش‌تر بود. همبستگی عملکرد دانه با درجه - روز رشد تجمعی معنی‌دار نبود درحالی‌که همبستگی عملکرد دانه با کارایی واحد دمایی مثبت و معنی‌دار شد. با توجه به نتایج این تحقیق به نظر می‌رسد در مقایسه با معیار درجه - روز رشد تجمعی با توجه به تأثیرپذیری بالای آن در اثر تاریخ کاشت که ممکن است نتایج گمراه کننده‌ای در بر داشته باشد، شاخص کارایی دما از کارایی بالاتری در تفسیر عکس‌العمل ژنوتیپ‌های گندم برخوردار است.